LÀ VẬY TỨC LÀ VẬY
Câu hỏi thường hay bắt gặp là: “Phải làm gì để giải quyết vấn đề?” cho thấy người đặt câu hỏi thực ra vẫn chưa hiểu rõ vấn đề. Nếu một vấn đề nào đó có khả năng được giải quyết thì việc hiểu vấn đề và việc biết cách giải quyết vấn đề là giống nhau. Mặt khác, nếu giải quyết vấn đề mà người ta không hiểu rõ về nó thì cũng giống như xua tan bóng đêm hay đám bèo bằng cách lấy đôi tay gạt chúng ra xa. Càng cố gạt ra, chúng càng tụ lại. Người ta có biết đâu chỉ cần ánh sáng xuất hiện thì bóng đêm tự biến mất mà chẳng cần phải cố gắng để gạt bỏ.
Ánh sáng nói tới ở đây chính là chánh niệm, tức là việc biết một cách rõ ràng về cuộc sống cũng như bất kỳ trải nghiệm nào của thân tâm theo đúng bản chất của hiện tượng mà không đưa thêm vào những đánh giá hay ý niệm của cá nhân. Bất cứ giải thích hay diễn giải nào cũng vẫn chỉ là ý niệm dù người ta có thể cho rằng nó là hợp tình, hợp lý hay là cái gì hay ho được gán cho nó.
Khi thực sự có chánh niệm, nghĩa là có sự tỉnh thức và nhận biết trọn vẹn, tự nó sẽ loại bỏ những gì là sai lạc và làm hiển lộ chân lý hay sự thật đúng với bản chất của hiện tượng. Trong trường hợp này, vế đầu sẽ đóng vai trò quan trọng và là tiền đề dẫn đến hệ quả của vế thứ hai. Còn nếu tập trung phân tích vế thứ hai thì cũng chỉ mang tính ngôn từ diễn giải, khó có được sự hiểu biết trực tiếp.
Bất cứ những gì đang có như của cải, tài sản, ngân khoản, gia đình êm đẹp ..., người ta hay coi đó như sự đảm bảo cho hiện tại và tương lai. Luôn có khoảng cách mang tính mâu thuẫn giữa sự mong muốn và bản chất của sự đổi thay. Vì bản chất của cuộc sống này là mọi thứ đều đổi thay, khi quá mong cầu sự đảm bảo về khía cạnh đời sống hay tâm linh thì một cách hiển nhiên là người ta đang tách rời khỏi bản chất của cuộc sống. Cùng với việc tìm kiếm sự đảm bảo cũng có nghĩa là ý niệm về “cái tôi” ngày càng được củng cố. Một khi cái tôi càng được củng cố thì sự sợ hãi tiềm ẩn sẽ càng lớn, vì đây là một cặp tỷ lệ thuận.
Sự hiểu biết phát sinh khi có năng lực quan sát trọn vẹn - đơn giản và trực tiếp, đối với trải nghiệm hay những gì đang xảy ra. Người ta có thể coi những trải nghiệm này là sự tiếp xúc lần đầu, đó có thể là bất kỳ cảm xúc, suy nghĩ hay trạng thái tâm đang có ở hiện tại. Cái gì được biết chỉ xảy ra ngay trong khoảnh khắc của hiện tại, những gì được hồi tưởng hay nhớ lại kinh nghiệm xảy ra trước đây không đem lại nhiều giá trị hiểu biết.
Có thể nói rằng kinh nghiệm xảy ra trong từng khoảnh khắc và hiện tại tuy là ngôn từ khác nhau nhưng có cùng ý nghĩa. Người ta chỉ có thể sống ngay với hiện tại khi quan sát trọn vẹn được những gì xảy ra trong từng khoảnh khắc. Như vậy, khi quan sát hiện tượng đang xảy ra, liệu rằng có thể quan sát thấy có “ai đó” đang quan sát? Thực sự đây là hai đối tượng gây ra rất nhiều lẫn lộn và ngộ nhận, nếu nhận biết cái này thì người ta không nhận biết cái kia và ngược lại. Thông thường, cũng vì một sự đảm bảo đã hằn sâu trong tâm thức, người ta luôn cần phải được cảm thấy rằng “mình đang tồn tại và quan sát”.
